Steeds vaker kiezen bewoners voor aardgasvrij koken. Volgens de gasmonitor uit 2020 (Bron: Gasmonitor 2020, Natuur en Milieu) is ruim 80% van de verkochte inbouw kookplaten uit dat jaar elektrisch. Dat zijn in totaal ruim 250.000 elektrische kookplaten. Waarom stappen bewoners over op elektrisch koken? Welke mogelijkheden zijn er, wat zijn de voor- en nadelen, en wat zijn belangrijke aandachtspunten wanneer u elektrisch gaat koken? In dit artikel worden de verschillende opties van elektrisch koken besproken aan de hand van onder andere de verschillen in techniek, veiligheid,  kosten en besparingen. 

Waarom aardgasvrij koken? 

In de toekomst worden woningen aardgasvrij. Aardgasvrij wonen betekent niet alleen aardgasvrij verwarmen en het maken van warm tapwater, maar ook aardgasvrij koken. Het aandeel aardgas dat voor koken wordt gebruikt in een woning is 5% van het totale gasverbruik. Onafhankelijk van het toekomstige alternatief in woningen voor aardgasvrij verwarmen, is het meest voor de hand liggende alternatief voor koken op aardgas is elektrisch koken. 

Een groot voordeel van elektrisch koken is dat er geen open vuur meer aan te pas komt waardoor er geen verbrandingsgassen vrij komen in de woning. Deze worden natuurlijk deels afgezogen door de afzuigkap, maar bij slecht gebruik of onderhoud komen deze gassen in de woning. 

Opties voor aardgasvrij koken 

U kunt aardgasvrij koken op verschillende manieren. De bekendste elektrische alternatieven voor het gasfornuis zijn de keramische- en de inductie kookplaat. Heeft u nog een gasoven? Dan is een elektrische oven, al dan niet gecombineerd met magnetron, tegenwoordig makkelijk te verkrijgen. Inductie koken is de meest energiezuinige variant van elektrisch koken. 

Keramische kookplaat 

Een keramische kookplaat bestaat uit een dikke glasplaat met daaronder een verwarmingselement, een gloeispiraal die de kookplaat verwarmt. Een keramische kookplaat heeft specifieke ‘zones’ die warm worden. Een keramische kookplaat warmt langzaam op. Hierdoor duurt het vaak even voordat deze voldoende is opgewarmd of na gebruik volledig is afgekoeld. Het is lastig om snel de temperatuur te veranderen tijdens het koken. De lange afkoelperiode kan een nadeel zijn van keramisch koken, omdat het een risico tot verbranding met zich meebrengt. Vaak wordt met een lampje in de kookplaat aangegeven welke zone van de kookplaat nog warm is. 

Een keramische kookplaat is goedkoper in aanschaf dan een inductie kookplaat, maar gebruikt ook meer elektriciteit. Doordat de keramische kookplaat een hoog vermogen heeft, is een speciale zogenaamde vijfpolige stekker nodig, ofwel perilexstekker. Een keramische kookplaat gaat gemiddeld 15 tot 20 jaar mee.                       

Inductie kookplaat

Koken op een inductie kookplaat lijkt het meeste op koken met gas. Een inductie kookplaat werkt vergelijkbaar met een magneet. Er wordt door middel van een elektrische spoel een magnetisch veld opgewekt. Bij contact met een magnetisch geleidende pan, ontstaat er warmte. Als u uw hand op de plaat zou leggen, gebeurt er niks omdat uw hand niet magnetisch is. 

Gebruik inductie kookplaat

Een inductie kookplaat warmt snel op en koelt snel af. De inductie kookplaat verandert daarom snel van temperatuur. Dit is niet helemaal juist, omdat een inductie kookplaat zelf niet opwarmt. Koken op inductie werkt op basis van elektromagnetisme. De inductie kookplaat draagt energie over aan de pannen die er op staan. Hierdoor warmen de pannen en daarmee de inhoud van de pannen op. De inductie kookplaat wordt niet heet, maar kan wel iets warmer worden door de warmte die de pan afgeeft. Als de pannen van de inductie kookplaat worden verwijderd, koelt de kookplaat snel af omdat de geleiding stopt. 

De meeste pannen zijn vaak wel magnetisch en daarmee geschikt. Toch kan dit een extra kostenpost bij het aanschaffen van een inductie kookplaat zijn. Het is belangrijk om voor kwaliteit te kiezen, want hoe beter de kwaliteit van de pannen, hoe energiezuiniger de kookplaat verwarmt. Dit bespaart ook weer op elektriciteit. Daarnaast zijn kromgetrokken pannen minder geschikt voor koken op een inductieplaat omdat de geleiding niet optimaal is. 

Kookzones inductie kookplaat

Van inductie kookplaten zijn er modellen die een gewone stekker hebben. Dit zijn vaak modellen met een of twee kookzones. Voor deze modellen is geen speciaal stopcontact nodig is. Modellen met meer kookzones hebben wel een vijfpolige stekker, waarvoor dan een speciaal stopcontact nodig is. 

Wist u dat: er zijn ook inductie kookplaten met flexibele kookzones. Pannen kunnen op een willekeurige plek op de plaat geplaatst worden. Er is geen beperking meer door de grootte van de kookzones. Als u bijvoorbeeld twee hele grote pannen wilt gebruiken, kan dat gewoon. De pannen worden herkend onafhankelijk van de afmeting. Daarnaast is de energieoverdracht ook efficiënter, omdat de plaat zich aanpast aan de afmeting van de pan. 

Voordelen koken op inductie

• Inductie koken komt het dichtst in de buurt van koken op gas: de temperatuur van de hittebron is snel aan te passen.
• Pannen hebben (bijna) geen voorverwarmtijd nodig.
• Het is de meest energiezuinige manier van elektrisch koken. De kookplaat werkt alleen wanneer er een pan op staat en geeft alleen energie af aan de bodem van de pan. 
• Kookzones reageren alleen als er een pan op staat, dat maakt dit een veilige en energiezuinige techniek. 
• De inductie kookplaat warmt op maar wordt nooit echt heet, wat bij keramisch koken wel zo is. Daardoor is een inductie kookplaat veiliger. 
• Flexibele kookzones zijn mogelijk, waardoor het niet uitmaakt waar je de pan neerzet op de plaat. 
• Inductie kookplaten hebben een kinderslot.

Nadelen koken op inductie

• Inductie kookplaten zijn duurder in aanschaf dan keramische kookplaten.
• Er is vaak een aparte kookgroep in de meterkast nodig. 
• Wokken is lastig, er zijn speciale inductie kookplaten voor een wokpan.  
• De magnetische straling kan een risico zijn voor mensen die een pacemaker hebben. Raadpleeg bij twijfel hierover uw arts. 
• U moet soms  pannen vervangen. De pannen moeten namelijk magnetisch zijn, anders kan er geen energie-overdracht plaatsvinden tussen de pan en de inductie kookplaat. 

Overeenkomsten keramisch en inductie koken

• Beide technieken zijn voor aardgasvrij koken
• Voor beide technieken is een extra groep in meterkast nodig
• Beide kookplaten zijn makkelijk schoon te maken

Wat kost het om elektrisch te kunnen koken? 

Om elektrisch te koken heeft u een kookplaat, mogelijk nieuwe pannen en de aansluiting op een kookgroep nodig. 

De keramische kookplaat: €250 – €1.000

De prijs die u betaalt voor een keramische kookplaat is afhankelijk van het aantal kookzones, ingebouwde functies, merk en type bediening. Een standaard ingebouwde keramische kookplaat bestaat uit 4 kookzones van verschillende grootte. Deze zijn de krijgen vanaf ongeveer €250 (prijspeil januari 2023).

De inductie kookplaat: €250 – €2.000

Voor een nieuwe inductie kookplaat verschillen de prijzen afhankelijk van de grootte, aantal kookzones of flexibele kookzones, extra functies, ingebouwde afzuiging, en manier van bedienen. Inductie kookplaten met vier kookzones zijn te koop vanaf €250 (prijspeil januari 2023). 

Nieuwe pannen: €50 – €300 

Als uw pannen niet geschikt zijn voor koken op inductie of aan vervanging toe zijn, betaalt u voor nieuwe pannen afhankelijk van de hoeveelheid, merk, verschillende types, enz. een paar tientjes tot paar honderd euro. Geschikte pannen herkent u aan het icoon van een spoel. Het is belangrijk om voor kwaliteit te kiezen, want hoe beter de kwaliteit van de pannen, hoe energiezuiniger de kookplaat verwarmt. Dit bespaart ook weer op elektriciteit. 

De aansluiting: ± €700 (prijspeil januari 2023)

• Bekabeling, aansluiting in de meterkast en plaatsen van extra groepen kost ongeveer €600. 
• De inductieplaat aansluiten kost gemiddeld €100
• Perilex stopcontact plaatsen kost ongeveer €85
• Indien de netaansluiting moet worden verzwaard kost dat ongeveer €350 extra 

Een inductie kookplaat wordt niet altijd standaard met een perilex stekker geleverd. Het kan zijn dat u deze dus nog apart zelf moet aanschaffen. Zo een perilex stekker kost €10 – €20. 

Wat bespaar ik door elektrisch te koken?

Wanneer u overstapt op elektrisch koken bespaart u gas. Koken op gas is verantwoordelijk voor gemiddeld 5% van het totale gasverbruik in een huishouden, gemiddeld ongeveer 35 m³ gas. Omdat u in plaats van gas elektriciteit gebruikt, gaat uw elektriciteitsverbruik omhoog. Een inductie kookplaat is de zuinigste van alle elektrische kookplaten. Een inductie kookplaat gebruikt ongeveer 175 kWh per jaar.  Een keramische kookplaat verbruikt meer energie: ongeveer 225 kWh per jaar, 30% meer dan inductie. 

Als we kijken naar de CO₂-uitstoot is de besparing niet groot. Het grootste deel van de energie die u in huis gebruikt wordt nu nog door gas- en kolencentrales opgewekt. Wanneer u (groene) elektriciteit gebruikt van bijvoorbeeld uw eigen zonnepanelen heeft koken op inductie ongeveer 113 kg CO₂-uitstoot per jaar. 

Extra informatie

De consumentenbond heeft een uitgebreid onderzoek gedaan naar inductie kookplaten en daarbij een een keuzehulp ontwikkeld. U kunt het onderzoek en keuzehulp (link) vinden op hun website. 

 

Waar let ik op bij aanschaf kookplaat en kookgerei?

De pannen die voor inductie geschikt zijn moeten magnetisch zijn. Dit kunt u thuis testen met een magneet. In de winkel herkent u dit aan het icoon van een spoel die op de verpakking staat. Daarnaast kunnen inductie kookplaten bepaalde piepjes maken bij het bedienen van de plaat. Hoe deze klinken, kunt u testen in een showroom. 

Heeft u of een huisgenoot een pacemaker? Bespreek dan met de huisarts of hier risico’s aan verbonden zijn voor het gebruiken van een inductie kookplaat. 

Slim overstappen op elektrisch koken

Gaat u uw keuken verbouwen of bent u toe aan een nieuw fornuis? Dan is dat een slim moment om meteen voor een elektrische kookplaat te kiezen. Wilt u niet direct overstappen op elektrisch koken? Dan is het slim om alvast rekening te houden met de bekabeling en contactdoos die u nodig heeft om in de toekomst eenvoudig op elektrisch koken over te stappen. 

Gaat u zonnepanelen aanschaffen en weet u dat u in de toekomst elektrisch wilt koken? Dan kunt u de meterkast geschikt laten maken voor beide technieken. Het kan zijn dat extra groepen plaatsen niet voldoende is en dat de hele meterkast vervangen moet worden voor een 3x25A aansluiting. De vaste aansluitingskosten voor een 3x25A zijn net zoveel als voor een 1-fase aansluiting. 

Uitgelicht: verzwaren netaansluiting

Afhankelijk van de huidige netaansluiting die u heeft, is het soms noodzakelijk om deze te verzwaren wanneer u tegelijkertijd overstapt op elektrisch koken, verwarmen en rijden. Veel woningen hebben vaak nog een aansluiting van 1x25A. Dit moet worden omgezet naar 3x25A. Dat kost eenmalig ongeveer €1.000. Nieuwbouwwoningen hebben vaak al een aansluiting van 3x25A, een zwaardere aansluiting is in deze woningen niet nodig. De jaarlijkse netbeheerkosten blijven gelijk als u overstapt van een 1x25A naar 3x25A aansluiting. 

Wat betekent 1x25A of 3x25A?

Een woning heeft in de meeste gevallen een 1- of 3-fase aansluiting voor elektriciteit. Binnen deze fase-aansluiting heb je verschillende ‘sterktes’, uitgedrukt in Ampère (A). In Nederland hebben de meeste woningen een aansluiting van 1x25A of 3x25A. Een 1×25 aansluiting is geschikt voor standaard elektrische apparaten zoals verlichting, koelkast en wasmachine. Een 3×25 aansluiting is geschikt voor het aansluiten van standaard apparatuur zoals verlichting, koelkast, wasmachine, en aanvullend zonnepanelen, elektrische kookplaat en elektrische auto. Voor een 1x25A of 3x25A betaalt u gelijke aansluitkosten. Als u aanvullend overstapt op zware elektrische apparaten, zoals een jacuzzi, kan het nodig zijn de ‘sterkte’ te verhogen naar bijvoorbeeld 1x35A. 

Tip: Heeft u apparaten in huis die veel energie vragen? Zoals het opladen van een elektrische auto of een warmtepomp? Of bent u van plan deze in de toekomst aan te schaffen? Dan is het slim om een voorrangsschakelaar in de meterkast te laten plaatsen. De stroom gaat dan naar de apparaten die voorrang hebben op het moment dat ze aanstaan. U kunt de wasdroger bijvoorbeeld voorrang geven op de elektrische kookplaat of andersom.