ventilatie

Soorten ventilatiesystemen en kosten

Bent u op zoek naar uitgebreide informatie over de verschillende mogelijkheden om uw woning goed te ventileren? Wilt u weten wat de voordelen en nadelen van de verschillende systemen zijn? En bent u benieuwd welk type ventilatie het beste is? Wilt u ook graag weten wat de kosten zijn? U leest het in dit artikel. 

Vaak worden de verschillende types nog op de oude manier ingedeeld aan de hand van letters, namelijk A tot en met E. Inmiddels is er een nieuwe indeling, omdat er nieuwe systemen zijn die ergens tussenin vielen. De nieuwe indeling VST1 tot en met VST7, oftewel ‘ventilation system type’. Ventilatie type VST2 of B wordt nauwelijks toegepast in Nederlandse woningen, maar wel in België.

Natuurlijke ventilatie (VST1 of A)

Bij natuurlijke ventilatie wordt er gebruik gemaakt van luchtstromen die door natuurlijke variaties in temperatuur (van woon- naar slaapkamer bijvoorbeeld) en andere natuurkundige factoren ontstaan. In simpele bewoording noemen we dit ook wel “trek” of “tocht”. Het komt er op neer dat verse lucht van buiten naar binnen komt en vuile lucht van binnen naar buiten gaat zonder tussenkomst van een mechanisch apparaat. Ventilatie ontstaat door openingen in de muur of ramen (klapraampjes, roosters, luchtpijpen) of door naden en kieren bijvoorbeeld rondom kozijnen of dakranden. Via dezelfde weg wordt vuile lucht naar buiten toe geventileerd.

Voordelen

  • Geen elektriciteitsverbruik 
  • Geen geluid van een systeem
  • Geen onderhoud

Nadelen 

  • Oncomfortabel: gevoel van kou en tocht
  • Hogere stookkosten omdat koude lucht opnieuw verwarmd moet worden
  • Soms inbraakgevoelig
  • Wel geluid van buiten

Kosten

Een regulier ventilatierooster toevoegen in een nieuw kozijn kost €110 tot €220 (prijspeil januari 2023). 

Mechanische ventilatie (VST3-4 of C, C+ & E)

Bij mechanische ventilatie type C wordt er vuile lucht afgezogen in de woning. Verse lucht komt tegelijkertijd de woning binnen via ventilatieroosters en (kiep)ramen. Vaak kan mechanische ventilatie type C zelf hoog of laag gezet worden. In de laagste stand, wordt er bij goed geïsoleerde woningen weinig lucht ververst, wat tot een ongezond binnenklimaat kan leiden. 

Bij mechanische ventilatie type C is er afzuiging in de natte ruimtes. Dit zijn de badkamer, wc en de keuken. Er zijn vaak drie standen. Stand 1 gebruikt u als u niet thuis bent, stand 2 als u thuis bent (ook ’s nachts) en stand 3 bij bijvoorbeeld douchen, koken of als er visite is. 

Mechanische ventilatie type C

Ventilatie type C werd in de jaren 1970-2010 toegepast. Veel ventilatieboxen zijn verouderd en gebruiken veel stroom. Als u gebruik wilt blijven maken van deze vorm van mechanische ventilatie, loont het om de box te vervangen voor een energiezuinige variant op gelijkstroom. U heeft de kosten voor een nieuwe box, snel terugverdiend.

Ventilatie type C+: vraaggestuurde ventilatie

Het is mogelijk om mechanische ventilatie type C vraaggestuurd te maken. Vraaggestuurde ventilatie zorgt  voor een binnenklimaat met het juiste vocht- en zuurstofgehalte. Met vraaggestuurde mechanische ventilatie worden er in de woning, in verschillende vertrekken zoals de slaapkamer, keuken en woonkamer vocht- en/of CO2-sensoren geplaatst. Zo kan er per ruimte bepaald worden of er meer of minder lucht afgevoerd moet worden. Verderop in het artikel leest u meer over de verschillende mogelijkheden van vraaggestuurd ventileren.

Ventilatie type E: ventilatiewarmtepomp

Mechanische ventilatie type C kan ook gecombineerd worden met warmteterugwinning door middel van een ventilatiewarmtepomp. Uit de afgevoerde lucht wordt warmte onttrokken en gebruikt om water mee te verwarmen. Dit water wordt naar de cv-ketel geleid, waardoor de cv-ketel minder hard hoeft te werken om water te verwarmen. Dit kan schelen op de stookkosten. 

Het toepassen van een ventilatiewarmtepomp is geen slimme oplossing voor het voorsorteren op een aardgasvrije woning. Dit komt omdat het een hybride opstelling is, waarbij het samen met de cv-ketel werkt. Daarnaast is de hoeveelheid warmte die op deze manier wordt teruggewonnen beperkt en kost het meer elektriciteit 

Voordelen mechanische ventilatie type C

  • Afvoer van vocht en vuil
  • Gezonder binnenklimaat 
  • Kan vraaggestuurd gemaakt worden

Nadelen

  • Relatief hoge stookkosten 
  • Gevoel van tocht in huis
  • Roosters in ramen of kozijnen welke koudebruggen vormen 
  • Afvoerbuizen nodig
  • Hogere elektriciteitsrekening
  • Geluid 
  • Onderhoud aan ventilatiebox nodig, zoals het vervangen van filters 

Voorwaarden

Voor het goed werken van mechanische ventilatie type C, is het belangrijk dat er voldoende kiepramen of roosters open kunnen om verse lucht de woning in te halen.

Kosten

Kosten voor het nieuw laten aanleggen van mechanische ventilatie type C met kanalen en CO2 sturing kost €6.500 tot €11.000 (prijspeil januari 2023). 

Het vervangen van een oude ventilatiebox voor een nieuwe energiezuinige variant kost €600 – €700 (prijspeil januari 2023). Het plaatsen van extra ventilatieroosters kost €110 tot €220. Er zijn ook mechanische roosters die dichter gaan als het hard waait of vraaggestuurde roosters die meer open gaan als er veel mensen binnen zijn. Deze zijn vanzelfsprekend duurder, maar werken wel beter. 

Het plaatsen van een ventilatiewarmtepomp kost €2.800 tot €5.000 (prijspeil januari 2023). Hierbij is geen rekening gehouden met subsidie. Subsidie voor warmtepompen vindt u op onze pagina met subsidies. Met een ventilatiewarmtepomp bespaart u in een gemiddelde eengezinswoning ongeveer € 490 per jaar op uw energierekening (€1,45 per m³, prijspeil januari 2023)

Balansventilatie met warmteterugwinning (VST5-VST7 en D)

Balansventilatie is een systeem waarbij zowel de afvoer als de aanvoer van lucht mechanisch geregeld wordt. Er wordt evenveel oude lucht afgevoerd als dat er schone lucht wordt aangevoerd. De luchtstromen zijn als het ware in ‘balans’, vandaar de term ‘balansventilatie’. Vanaf 2000 werd dit steeds vaker toegepast in nieuwbouwwoningen. 

Balansventilatie kan lokaal of centraal geregeld worden. Als het centraal geregeld wordt, is er een ventilatiebox die de aanvoer en afvoer van lucht regelt voor het hele huis. Door een buizensysteem wordt de lucht van en naar de verschillende woonvertrekken vervoerd. Als de balansventilatie lokaal (of decentraal) geregeld is, is er per woonruimte een aparte apparaat, meestal in de gevel. Deze zorgt voor de aan- en afvoer van lucht in die specifieke ruimte. 

Warmteterugwinning bij balansventilatie

Balansventilatie (centraal en decentraal) is tegenwoordig meestal gecombineerd met een zogenaamde warmteterugwinning (WTW). Hierbij wordt warmte uit de afgevoerde lucht teruggewonnen, en afgegeven aan de schone lucht die wordt aangevoerd. In de winter is de schone lucht van buiten natuurlijk koud. Door warmte terug te winnen en af te geven aan de schone lucht van buiten, wordt lucht van een comfortabele temperatuur het huis binnen gehaald. Dit is aangenamer en er is minder energie nodig om de lucht die binnen wordt gehaald te verwarmen.

In de zomer kunt u met een bypass systeem ervoor zorgen dat er geen warmte wordt uitgewisseld, waardoor de aangevoerde schone lucht niet de warmte aanneemt van de opgewarmde lucht in huis. Dit is vooral prettig als het ‘s avonds is afgekoeld en u de koude lucht van buiten graag binnen wilt halen. 

Vraaggestuurde balansventilatie

Balansventilatie met WTW kan ook vraaggestuurd zijn. Dit kan met lokale en centrale balansventilatie. Vraaggestuurde balansventilatie werkt met vocht- en/of CO2-sensoren. Zo kan er bepaald worden of er meer of minder lucht afgevoerd moet worden. Vraaggestuurde ventilatie zorgt zo voor een binnenklimaat met het juiste vocht en zuurstofgehalte. Verderop in dit artikel leest u meer over vraaggestuurd ventileren. 

Voordelen

  • Altijd voldoende verse lucht 
  • Lagere stookkosten door warmteterugwinning
  • Gezond binnenklimaat
  • Kan vraaggestuurd worden toegepast 

Nadelen

  • Geluid. Mits goed aangelegd, zal het geluid beperkt blijven, zeker in de lagere standen.
  • Iets hogere elektriciteitsrekening

Besparing

Met balansventilatie met WTW kunt u gemiddeld 10% tot 25% op uw stookkosten besparen. 

Voorwaarden

  • Goed luchtdicht huis met weinig naden en kieren
  • Lucht moet vrij kunnen stromen. Er is minimaal 1,5 cm ruimte nodig tussen binnendeuren en drempels. Of ventilatieroosters in binnendeuren of binnenmuren zijn nodig. 
  • Systeem mag niet uitgezet worden
  • Goed onderhoud en schoonhouden van de installatie (anders kunnen gezondheidsproblemen en geluidsoverlast optreden)

Centrale balansventilatie (VST5)

De ventilatiebox zit meestal onder het dak waar twee buizen door het dak steken, een voor de aanvoer en een voor de afvoer van lucht. Er lopen buizen naar de verschillende leefruimtes. Afvoer van lucht gebeurt meestal uit de natte ruimtes, zoals keuken, badkamer en wc. Aanvoer van schone lucht gebeurt in ‘droge’ ruimtes zoals woonkamer en slaapkamers. Er zitten roosters in de deuren of er is ruimte onder de binnendeuren om de luchtstromen te kunnen laten bewegen door de verschillende ruimtes. Zo wordt de circulatie van lucht in de woonruimtes in balans gehouden. 

Centrale balansventilatie: bestaande bouw vs. nieuwbouw

Dit systeem is vaak moeilijk toe te passen in bestaande bouw, omdat het aanleggen van kanalen dan lastig is. Het is niet onmogelijk, maar u moet creatief omgaan met de ruimte. Het kan ook bij bestaande bouw toegepast worden, als er bijvoorbeeld een bestaande koof met al leidingwerk het bijvoorbeeld makkelijk maakt om de buizen weg te werken. Of bij een plat dak waar het buizensysteem overheen gelegd kan worden in plaats van in huis. Om deze redenen wordt dit systeem vooral toegepast bij nieuwbouw of bij een grote verbouwing. Bij veel kamers wordt het steeds minder rendabel om per ruimte afzonderlijk te gaan ventileren met een ventilatiebox.

Voordelen t.o.v. andere balansventilatie systemen

  • Bij grotere woningen meestal de goedkoopste optie, als u elke ruimte goed geventileerd wil hebben.

Nadelen t.o.v. andere balansventilatie systemen

  • Ruimte voor kanalen nodig
  • Niet makkelijk toepasbaar in bestaande bouw

Kosten

Het aanleggen van een centraal balansventilatiesysteem met daarbij de ventilatiebox en het plaatsen van kanalen kost rond €9.000 tot €14.000 (prijspeil januari 2023). Dat is inclusief warmteterugwinning en CO2 sturing. 

De kosten zitten vooral in het plaatsen van het buizensysteem. Als in uw woning al mechanische ventilatie type C aanwezig is, zijn er al afvoerkanalen. Er hoeven dan alleen aanvoerkanalen en een nieuwe ventilatiebox geplaatst te worden. Daardoor zullen de kosten lager uitvallen. 

Centrale balansventilatie zonder kanalen, via het trappenhuis (VST6)

Er zijn systemen op de markt waarbij centrale balansventilatie toegepast kan worden zonder dat er extra kanalen geplaatst hoeven worden. Dit systeem kan toegepast worden als er al mechanische ventilatie type C in de woning aanwezig is. Een voorwaarde voor het toepassen van dit systeem, is dat er een centraal open trappenhuis is waar alle kamers in huis aan grenzen. Het trappenhuis wordt als het ware gebruikt als ventilatiekanaal. Ook is het noodzakelijk dat er onder de deuren van de kamer die geventileerd worden, een paar centimeter ruimte beschikbaar is. Sommige systemen hebben daarbij een extra ventilator boven elke deur, die het trappenhuis met de ruimtes verbindt. 

Het werkt als volgt: de ventilatiebox zorgt voor verse lucht in het trappenhuis. De verse lucht verspreidt zich naar de verschillende kamers door de open ruimte onder de deuren. En de ventilator boven de deur meet de CO2 in de slaapkamer. Als de CO2 concentratie in een kamer stijgt, zal de mixfan meer lucht wegventileren, waardoor meer verse lucht onder de deur door zal komen. Als de CO2 concentratie in het trappenhuis stijgt, zal de balanventilatieunit zorgen voor meer verse lucht in het trappenhuis. De afvoer van vervuilde lucht gebeurt via de bestaande mechanische ventilatie type C kanalen in de badkamer, wc en keuken. Uit deze lucht wordt ook de warmte teruggewonnen.  

Voordelen t.o.v. andere balansventilatie systemen

  • Geen nieuwe aanvoerkanalen nodig, waardoor het makkelijker toe te passen is in een bestaande woning.

Nadelen t.o.v. andere balansventilatie systemen

  • Om het optimaal te laten werken zijn ventilatoren nodig boven de deuren. In een grote woning kunnen de kosten flink oplopen. Hiervoor is ook elektriciteit nodig boven de deuren.
  • Mechanische ventilatie moet al aanwezig zijn.

Lokale of decentrale balansventilatie (VST7)

Bij lokale balansventilatie wordt per ruimte geventileerd. Bij dit systeem wordt een ventilatiebox, die de aanvoer en afvoer van lucht regelt, in een individuele ruimte toegepast. De box komt door de gevel. Bij dit systeem zijn geen buizen nodig die naar de verschillende woonruimtes lopen. Het is daardoor makkelijker toe te passen bij bestaande woningen. Er kan ook gekozen worden om alleen ruimtes waar daadwerkelijk wordt gestookt te voorzien van lokale balansventilatie, zoals de woonkamer en keuken. In slaapkamers wordt niet altijd gestookt, waardoor de warmteterugwinning minder relevant is. 

Voordelen t.o.v. andere balansventilatie systemen

  • Makkelijk toepasbaar in bestaande bouw
  • Geen kanalen nodig

Nadelen t.o.v. andere balansventilatie systemen

  • Relatief duur, zeker als alle ruimtes geventileerd moeten worden.
  • Meerdere apparaten betekent relatief veel onderhoud en bijkomende extra kosten ten opzichte van centrale balansventilatie.
  • De unit werkt op elektriciteit, dus dat moet zich binnen het bereik bevinden. 

Kosten

Een decentrale ventilatiebox met WTW kost per vertrek tussen de €1.500 en €2.500 (prijspeil januari 2023). De prijs varieert afhankelijk van de grootte van de ruimte, of het systeem vraaggestuurd is en of warmteterugwinning is toegepast. 

Wanneer pas ik welk ventilatiesysteem toe? 

Als we kijken naar de beste variant van ventilatie voor een gezond binnenklimaat, energiebesparing en voorbereiden op een aardgasvrije toekomst is balansventilatie met warmteterugwinning en eventueel vraagsturing de beste optie. Er is echter een uitzondering: als uw woning onvoldoende luchtdicht is, heeft balansventilatie met warmteterugwinning weinig zin. Er komt dan door naden en kieren alsnog koude lucht de woning in. We raden daarom aan om altijd te beginnen met goede naad- en kierdichting

Balansventilatie met WTW is er in verschillende vormen. U ziet hieronder overzichtelijk wanneer welk ventilatiesysteem toegepast kan worden.

Centrale balansventilatie

  • Nieuwbouwwoningen
  • Bestaande woningen waar al mechanische ventilatie type C (afvoer) aanwezig is.
  • Bestaande woningen waarvoor een grotere renovatie wordt gedaan en er kans is om aan- en afvoer kanalen te plaatsen. Het kan financieel gunstiger uitvallen om een wat grotere ingreep met plaatsen van buizen te laten uitvoeren dan in iedere woonruimte decentrale ventilatie toe te passen met bijkomende kosten en onderhoud .
  • Bij een plat dak kunnen de buizen op het dak geplaatst worden. Deze buizen moeten wel goed worden geïsoleerd om warmteverlies tegen te gaan. Het kan van invloed zijn op het rendement van het systeem. 
  • Bestaande woning met centrale koof waar aan- en afvoerbuizen makkelijk weggewerkt kunnen worden.
  • Bestaande woningen met verlaagde plafonds waarachter de aan- en afvoerbuizen weggewerkt kunnen worden.

Decentrale balansventilatie

  • Kleine woningen met weinig verschillende woonruimtes die geventileerd moeten worden.
  • Als u alleen bepaalde ruimtes waar u stookt wilt ventileren, zoals woonkamer en keuken.
  • Als u goed wilt ventileren, maar geen grote verbouwing in huis wilt.

Centrale balansventilatie via het trappenhuis of gang

  • Bestaande woning met een centraal trappenhuis waar alle woonvertrekken aan grenzen en waar mechanische ventilatie type C aanwezig is. Hier kan centrale balansventilatie zonder aanvoerkanalen worden toegepast. Let op, als u veel ventilatoren boven de deur erbij gaat kopen, kan dit systeem duurder zijn dan een centraal balansventilatie systeem. 
  • Appartementen kunnen dit systeem relatief makkelijk aanleggen door middel van een verlaagd plafond in de gang.

Liever balansventilatie met WTW of een ventilatiewarmtepomp?

Balansventilatie met warmteterugwinning en een ventilatiewarmtepomp hebben beiden het voordeel dat warmte wordt teruggewonnen uit de ventilatielucht. Toch heeft balansventilatie met warmteterugwinning altijd de voorkeur ten opzichte van een ventilatiewarmtepomp om de volgende redenen:

  • Er wordt meer warmte teruggewonnen, wat dus meer op de stookkosten scheelt.
  • Er is meer comfort, omdat er geen koude luchtstromen in huis zijn door roosters of ramen.
  • Er is geen overmatige ventilatie of kans op onderdruk, de ventilatiestromen zijn namelijk altijd in balans.
  • Het is toekomstbestendiger: het systeem is onafhankelijk van uw manier van verwarmen in huis en is dus geschikt voor cv-ketel, stadsverwarming, warmtenet of warmtepomp.

Onderhoud en levensduur van ventilatiesystemen

Alle soorten mechanische ventilatie hebben onderhoud nodig aan de ventilatieboxen. Het onderhouden en reinigen van een ventilatiesysteem is belangrijk voor het goed functioneren van het systeem en het behouden van een gezond binnenklimaat. Als een ventilatiesysteem niet goed wordt onderhouden, kan de lucht in huis alsnog ongezond worden.

Om een ventilatiesysteem goed te onderhouden is het belangrijk om elk half jaar de filters te vervangen en elke vier jaar de kanalen te laten inspecteren en indien nodig schoon te (laten) maken. Daarnaast is het onderhouden van de ventilatiebox ook belangrijk. U kunt elke twee jaar een monteur langs laten komen voor onderhoud. Voor balansventilatie is het aanvullend belangrijk om ieder jaar de ventielen waar de lucht in- en afgevoerd wordt te (laten) reinigen. Hierbij is het belangrijk dat ze in dezelfde stand worden teruggeplaatst. 

Kijk bij het aanschaffen en installeren van een nieuw ventilatiesysteem of nieuwe ventilatiebox of u ook een onderhoudscontract kunt afsluiten. Zo bent u er zeker van dat het ventilatiesysteem in uw woning goed blijft functioneren en het gezonde binnenklimaat behouden blijft. Sinds 2016 hebben ventilatieboxen een energielabel. Hier staat ook op hoeveel geluid het systeem maakt. Het maximale geluidsniveau is 45 decibel (dB). 

Levensduur ventilatiesysteem

Een mechanische ventilatiebox gaat gemiddeld 15 jaar mee. U kunt aan verschillende dingen merken dat de ventilatiebox en mogelijk andere onderdelen van het systeem aan vervanging toe zijn. Bijvoorbeeld als u meer geluid hoort dan normaal, een hogere energierekening heeft dan u gewend bent zonder andere verklaring of als  u vaker last heeft van klachten die bij onvoldoende gezonde lucht horen. 

Verschillende vormen van vraaggestuurd ventileren

Mechanische ventilatie type C en balansventilatie kunnen vraaggestuurd gemaakt worden. Dit zorgt voor een optimaal gezond binnenklimaat. Er zit echter geen economisch voordeel aan. Er zijn verschillende varianten van vraagsturing. Balansventilatie wat nu wordt toegepast is in veel gevallen standaard met warmteterugwinning uitgerust. 

Tijdschakelaar

Vraaggestuurd ventileren met een tijdschakelaar is de meest eenvoudige vorm van vraaggestuurd ventileren. Met een tijdschakelaar kan worden ingesteld dat  gedurende de periode dat u thuis bent er voldoende geventileerd wordt. 

CO2 sensoren

Deze worden gebruikt om te meten of er meer of minder mensen aanwezig zijn in de woning, om hier vervolgens de hoeveelheid ventilatie op aan te passen. Dit soort sensoren zijn bijvoorbeeld geschikt voor in woonkamer en keuken, waar de hoeveelheid personen kan variëren. 

Vochtsensoren

Vraaggestuurd ventileren met vochtsensoren is een meer directe manier van ventileren. Bij vochtsensoren kunt u de gewenste luchtvochtigheid instellen. De sensoren meten de hoeveelheid vocht en als de luchtvochtigheid hoger wordt dan de ingestelde waarde, zal de ventilatie aangepast worden. Vochtsensoren zijn vooral in natte ruimtes, zoals de badkamer en waskamer handig om te gebruiken. 

Nieuwe ontwikkeling: lage temperatuur radiatoren als decentrale ventilatie units

Er zijn ook moderne lage temperatuur convectoren op de markt die ook meteen ventileren. Deze convectoren hebben een buis door de gevel wat werkt als een decentrale ventilatieunit. Ze verwarmen en ventileren tegelijk. Let hierbij op dat dit niet wordt verward met ventilatoren die aan lage temperatuur radiatoren worden toegevoegd om de warmte sneller door de ruimte te verdelen. Daarbij wordt namelijk niet geventileerd met schone lucht van buiten. 

Hoe maakt u zelf een keuze voor een ventilatiesysteem?

Dit artikel probeert een zo duidelijk mogelijk beeld te geven van alle vormen van ventilatie die er zijn. Het is niet altijd makkelijk om te kiezen wat er voor uw situatie het beste zou zijn. Wilt u weten welke ventilatie voor uw situatie het beste is dan kunt u een afspraak maken met een ventilatiespecialist. Op deze pagina vindt u alle ventilatiespecialisten bij u in de buurt. Zij geven u eerlijk advies over uw woning en wat er mogelijk is.

Heeft u vragen over hoe u de aanpassingen in uw woning kan bekostigen met subsidie? Neem dan contact op met het Regionaal Energieloket. Of het nu een vraag is over energie besparen, energie opwekken, het vinden van een goede vakspecialist of het aanvragen van een subsidie of lening wij helpen u graag. U kunt ons bereiken van maandag t/m vrijdag op het telefoonnummer 088 525 4110 (lokaal tarief) of via e-mail op vragen@regionaalenergieloket.nl