Warmtepompen zijn populair. Het is een erg interessant alternatief voor de cv-ketel, die de energierekening flink verlaagt. Daarnaast krijgt u ook subsidie (ISDE) voor de aanschaf van een warmtepomp. Wilt u weten of uw huis geschikt is voor een warmtepomp, wat het rendement is en welke soorten warmtepompen er allemaal zijn? In dit artikel vindt u antwoord op deze vragen en weet u of uw woning geschikt is voor verwarmen met een warmtepomp. 

Is uw woning geschikt voor een warmtepomp?

Iedere woning kan voorbereid worden op een warmtepomp. Uiteraard zal dat voor de ene woning makkelijker en goedkoper zijn dan voor de andere. Dat heeft te maken met de huidige staat van de woning. Voor oudere woningen zijn er vaak aanvullende isolatiemaatregelen en aanpassingen aan het verwarmingssysteem nodig. De belangrijkste factoren die invloed hebben op een goede werking van een warmtepomp zijn:

1. De isolatie van de woning
2. De manier van ventileren
3. De verwarming van de woning

Hieronder leest u meer over de invloed van deze factoren en hoe u kunt nagaan of uw woning geschikt is voor een warmtepomp. Is uw woning nog niet geschikt? Dan kunt u meer lezen over de energiebesparende maatregelen die u kunt nemen om de woning geschikt te maken.

Isolatie van uw woning

De isolatie van uw woning heeft het meeste invloed op een goede werking van een warmtepomp. Wanneer uw woning niet of slecht geïsoleerd is, dan is uw huis niet geschikt voor een warmtepomp. De warmtepomp moet in dat geval te hard werken om de woning warm te krijgen. Het rendement van de warmtepomp is dan niet gunstig.

Isolatie per bouwperiode

Hoe goed een woning is geïsoleerd is goed af te lezen aan het bouwjaar van de woning. In Nederland hebben we het bouwbesluit. Dit is een boekwerk met daarin de voorwaarden waaraan een (nieuwe) woning moet voldoen. Sinds 1976 zijn daar ook isolatie-eisen aan toegevoegd. In de loop van de jaren zijn deze strenger geworden. Nieuwbouwhuizen zijn nu zelfs bijna energieneutraal.

In de onderstaande tabel ziet u aan de hand van het bouwjaar of een woning voldoende geïsoleerd is om met een warmtepomp te verwarmen.

Bouwjaar	Vloerisolatie	Muurisolatie	Dakisolatie	Glasisolatie
<1925	Slecht	Slecht	Slecht	Slecht
1925-1975	Slecht	Slecht	Slecht	Slecht
1976-1987	Slecht	Slecht	Slecht	Slecht
1988-1992	Slecht	Voldoende	Voldoende	Slecht
1993-2000	Voldoende	Voldoende	Voldoende	Slecht
2001-2012	Voldoende	Voldoende	Voldoende	Voldoende
2013-nu	Goed	Goed	Voldoende	Goed

 

• Kijk bij de voordeur, ramen of ander deuren die naar buiten gaan hoe dik uw buitenmuur is. Is de dikte van uw muur meer dan 24 cm dan is de kans groot dat u een spouwmuur heeft. Kleiner dan 24 cm betekent geen of een te kleine spouwmuur voor isolatie. Als er in de buitenmuur afwijkende voegdelen zitten kan de spouw later na-geïsoleerd zijn. Weet u het niet zeker? Laat dan door een expert kijken of dit voldoende is of dat er meer isolatie toegepast kan worden. Via Regionaal Energieloket vindt u eenvoudig vakspecialisten bij u in de buurt.
• Dakisolatie is een stuk lastiger te controleren. De beste manier is om te kijken of er doorvoeren of gaten in het dak zitten waar leidingen of afvoeren voor lucht door heen gaan. Bekijk of u deze makkelijk eraf kan halen, zo ja dan kunt u in de doorvoer vaak zien óf, en hoeveel isolatiemateriaal is toegepast. Een andere manier is om een gaatje te boren in de gipsplaten die aan de binnenzijde van het dak bevestigd zijn.
• Het controleren op vloerisolatie of bodemisolatie is eenvoudig te doen door het luik naar de kruipruimte te openen en met een zaklantaarn te kijken of er onder de vloer isolatiemateriaal bevestigd zit, of op de bodem van de kruipruimte is verspreid.
• Houdt een vlam (van een aansteker bijvoorbeeld) voor de ramen in de woonkamer wanneer het buiten donker is. Als u goed naar de weerspiegeling kijkt in het raam dan ziet u bij dubbel glas, twee vlammetjes en bij driedubbelglas drie vlammetjes. Is het vlammetje veranderd van kleur in de weerspiegeling? Dan zit er ook nog een reflecterende laag in het glas. Dit betekent vaak dat er HR, HR+ of HR++ glas is toegepast.
• Als u geïnteresseerd bent in isolatie dan kunt u zich op de website van Regionaal Energieloket verder oriënteren. U kunt daar ook een isolatiebedrijf vinden die voor u isolatiemaatregelen toepast.

Ventilatie

Als u de woning goed in gaat pakken met isolatiemateriaal dan neemt de natuurlijke ventilatie in de woning af (en dat is ook de bedoeling!). Nu heeft niemand iets tegen frisse lucht in huis. Maar wel tegen twee vaak bijkomende nadelen: tocht en warmteverlies. Een goede ventilatie-oplossing zoals een balansventilatiesysteem met warmteterugwinning (WTW) voorkomt beide. Andere opties zijn decentrale ventilatiesystemen of radiatoren waar ventilatie in verwerkt zit.

Om met een warmtepomp te kunnen verwarmen wilt u zoveel mogelijk koude tocht uit naden en kieren voorkomen. Ook ventilatieroosters en openstaande ramen veroorzaken veel koude tocht in de woning. Deze koude tocht veroorzaakt temperatuurschommelingen waardoor de warmtepomp gaat pendelen (vaak aan- en uitgaan). Dit komt niet ten goede van het rendement en de levensduur van de warmtepomp. Een goed ventilatiesysteem is dus belangrijk wanneer u een warmtepomp overweegt. Het zorgt voor een beter werkende warmtepomp en verbetert het comfort in huis.

Mechanische ventilatie omzetten naar balansventilatie met WTW

Voor een centraal balansventilatiesysteem zijn afvoer- en toevoerkanalen nodig. In veel gevallen is er al een mechanisch ventilatiesysteem aanwezig met alleen afvoerkanalen. De afvoerkanalen zuigen de vuile lucht uit de keuken, badkamer en toilet. Dit systeem is tegenwoordig eenvoudig om te bouwen naar een balansventilatiesysteem met warmteterugwinning.

Het ventilatieapparaat voert verse lucht via de centrale trapkolom richting de woon- en slaapkamers. Deze ruimtes worden geventileerd met een kleine ventilator die de lucht afkomstig van de hal of overloop via de kier onder de deur in de ruimte brengt. Een speciale sensor meet de luchtkwaliteit in de hal of overloop, als deze te laag is wordt er een signaal afgegeven aan de ventilatie om harder te gaan ventileren. De luchtafvoer blijft hetzelfde functioneren via de afvoerkanalen in de keuken, badkamer en toilet.

Wilt u meer weten over ventilatie? Op deze pagina vindt u meer informatie over ventilatie.

Verwarmingssysteem

Gaat u met een warmtepomp verwarmen dan behoudt u het verwarmingssysteem met cv- water. Het cv-water dat door het verwarmingssysteem loopt heeft een lagere watertemperatuur. In plaats van 70⁰C tot 90⁰C, heeft het cv-water een temperatuur van 30⁰C tot 50⁰C. Dat is mogelijk wanneer uw woning goed is geïsoleerd. Dat betekent ook dat u de woning met minder verwarmingsvermogen verwarmt.

Standaard radiatoren zijn minder geschikt om op een lage watertemperatuur te verwarmen. Verwarmt u met radiatoren? Dan heeft u vaak een ander warmte-afgiftesysteem nodig om te kunnen verwarmen met een warmtepomp. Vloerverwarming (en eventueel wandverwarming) of lage temperatuur convectoren zijn dan het beste alternatief. Ook bij lage stooktemperatuur houden deze verwarmingssystemen een goed geïsoleerde woning warm.

Welke warmtepomp is voor mij geschikt?

Een warmtepomp is verkrijgbaar in verschillende varianten. Een aantal veel voorkomende warmtepompen zijn;

• Ventilatiewarmtepomp
• Warmtepompboiler
• Buitenlucht warmtepomp
• Bodem warmtepomp
• Lucht-lucht warmtepomp
• Hybride warmtepomp

Naast deze warmtepompsystemen zijn er nog meer soorten die van hetzelfde principe uitgaan – het gebruik van een natuurlijke warmtebron. De bovenstaande warmtepompen zijn de soorten die veel in woningen voorkomen.

Hybride of all-electric

Een woning is soms nog niet helemaal geschikt om met een all-electric warmtepomp te verwarmen. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer de woning nog deels gebruik maakt van hoge temperatuur radiatoren. In dat geval is er bijvoorbeeld in de woonkamer al vloerverwarming maar worden de slaapkamers met traditionele radiatoren verwarmd. Een hybride warmtepomp (gebruikmakend van de buitenlucht als bron) is dan de meest verstandige optie.

Een volledige elektrische warmtepomp zoals de bodem of buitenlucht warmtepomp heeft geen ondersteuning nodig van een cv-ketel of ander cv-apparaat. Met deze warmtepompen gaat u volledig van het aardgas af en verwarmt u elektrisch. Dit levert een flinke besparing op de energierekening maar vraagt ook om een hogere investering.

Lucht of bodem als warmtebron of is er nog iets anders?

Het rendement van een warmtepomp wordt onder andere bepaald door de warmtebron die gebruikt wordt. Dit is dan ook het grootste verschil tussen de verschillende soorten warmtepompen. De bron heeft veel invloed op het rendement van het systeem. Hoe stabieler en warmer de bron, des te effectiever (en goedkoper) deze een woning verwarmt. Hier zit echter ook een prijskaartje aan. Een stabiele en warme bodembron kost aanzienlijk meer geld dan een warmtepomp die warmte uit de buitenlucht moet halen.

De warmtepompboiler en ventilatiewarmtepomp worden aangesloten op een mechanisch afzuigsysteem. De ventilatielucht is behoorlijk warm en geeft daardoor het hoogste rendement. Helaas is ventilatielucht slechts beperkt beschikbaar waardoor u altijd een ander verwarmingssysteem nodig heeft om bij te verwarmen. In veel gevallen is dat een cv-ketel.

Warmte-afgiftesysteem

Naast de warmtebron bepaalt de manier waarop de warmte afgegeven wordt in de woning ook het rendement. Het type warmtepomp bepaalt ook hoe u de warmte in de woning kunt gebruiken. Een ventilatiewarmtepomp geeft bijvoorbeeld het warme water af aan de cv-ketel die het daarna opstookt naar een hogere temperatuur. Daarmee is dit vaak een oplossing die voor veel woningen toepasbaar is. Helaas is het financieel rendement voor de meeste woningen te laag om hiervoor te kiezen.

De warmtepompboiler, die ook gebruik maakt van ventilatielucht, slaat de warmte op in een boilervat voor warm tapwater. Dit is vooral interessant voor grote huishoudens met meer dan 4 of 5 personen.

Een hybride, buitenlucht en bodem warmtepomp geeft de warmte af aan het cv-water in het centrale verwarmingssysteem zoals u dat normaal gewend bent. Daarnaast kunnen ze ook de warmte opslaan in een boilervat voor warm tapwater. Daarmee is een aardgasvrij oplossing mogelijk.

Een lucht-lucht warmtepomp geeft de warmte af in de vorm van warme lucht. Om een volledige woning te verwarmen worden er nieuwe leidingen (voor koelmiddel) aangelegd en wordt er een ventilatie apparaat in iedere ruimte geplaatst. Een lucht-lucht warmtepomp heeft als nadeel dat er veel luchtverplaatsing plaatsvindt. Vooral bij minder goed geïsoleerde woningen is dit het geval. Dit wordt door veel mensen als minder comfortabel ervaren dan het gebruik van vloerverwarming of lage temperatuur radiatoren.

Welke warmtepomp past bij welke woning?

	Ventilatiewarmtepomp	Warmtepompboiler	Hybride warmtepomp	All electric warmtepomp (lucht en bodem)	Lucht-lucht warmtepomp
Geschikt voor?	Woningen met mechanische ventilatie	Woningen met mechanische ventilatie	Iedere woning, maar werkt het zuinigst met voldoende isolatie en (deels) lage temperatuur verwarming.	Woningen gebouwd na 2000 of woningen met extra isolatie met lage temperatuur verwarming.	(energieneutrale) Nieuwbouw

Welke warmtepomp geeft het beste rendement?

Hierboven werd er al even gesproken over het verschil in rendement tussen een warmtepomp die de bodem of (ventilatie)lucht als warmtebron gebruikt. Dit rendement wordt uitgedrukt in een SCOP (Seasonal Coëfficiënt of Performance), een getal dat de efficiëntie van een warmtepomp over alle seizoenen van een jaar aangeeft. Belangrijker nog is eigenlijk het financieel rendement van een warmtepomp. Een efficiënte warmtepomp is belangrijk maar alleen als u dat ook wat in de portemonnee oplevert. Daarom is het ook belangrijk om te kijken hoeveel gas er bespaard kan worden met een warmtepomp systeem.

Rendement COP vs. SCOP uitgelegd

De Coëfficiënt of Performance, ook wel afgekort COP genoemd, is een getal dat aangeeft hoe efficiënt een warmtepomp werkt. Het geeft de verhouding weer tussen de energie die nodig is om warmte op te pompen uit een bron ten opzichte van de warmte die het systeem produceert. Stel u voor dat u 1 kW aan elektriciteit gebruikt en u hier 4,5 kW warmte voor terug krijgt. Dan betekent dit een rendement van 4,5, oftewel de COP is 4,5.

Wanneer de COP van een warmtepomp hoger wordt, worden de energiekosten ten opzichte van een cv-ketel steeds lager. Op het punt van 2,6 als COP betaalt u net zoveel voor het gebruik van een cv-ketel (gas) als een warmtepomp (elektriciteit).

SCOP geeft een beter beeld van het verwachte energiegebruik

De COP wordt gemeten bij een specifieke brontemperatuur (de temperatuur van de buitenlucht of bodem). Er wordt geen rekening gehouden met wisselende temperaturen en het klimaat waarin we leven. Daarom is de SCOP een betere indicatie voor het rendement van de warmtepomp. Met de SCOP is het rendement over een heel jaar berekend inclusief de koude winterdagen waarin het rendement vaak lager is. Dat geeft dus een veel nauwkeuriger beeld van het verwachte rendement.

Besparing op de energierekening

Met een all-electric oplossing verwarmt u de woning volledig elektrisch en heeft u geen gasaansluiting meer nodig. Dit levert de hoogste besparing op de energierekening maar vraagt ook een hogere investering. De prijzen in het overzicht gelden voor een gemiddelde eengezinswoning met een woonoppervlak van 120m² en een gasverbruik van 1.500 tot 2.500 m².

	Ventilatiewarmtepomp	Warmtepompboiler	Hybride buitenlucht Warmtepomp	Buitenlucht Warmtepomp	Bodem Warmtepomp	Lucht-lucht Warmtepomp
Gasbesparing	10-20%	10-20%	50-70%	100%	100%	80-90%
Investering*	€2.800-€5.000	€2.500-€4.500	€6.400-€9.000	€9.000-€13.400	€16.700 – €27.900	€3.900-€6.100
Aardgasvrij	Nee	Nee	Nee	Ja	Ja	Nee
Subsidie	Ja	Ja	Ja	Ja	Ja	Nee
SCOP	4,5	2,8	4,5	4,2	5,0	4,2

*Prijspeil januari 2024

De ultieme test?

Er is een leuk trucje dat u kunt toepassen om te testen of uw huis geschikt is voor een warmtepomp. Deze test voert u idealiter uit op winterse dagen met een temperatuur ver onder het vriespunt.

De test gaat als volgt:

1. Stel dat de aanvoertemperatuur van uw cv-ketel standaard is ingesteld op 80⁰C graden. Stel dan 24 uur lang de aanvoertemperatuur 10 graden lager in. Ga elke dag stappen van 10 graden omlaag, totdat de maximale water aanvoertemperatuur ingesteld is op 50⁰C (‘laagtemperatuur’).
2. Zet elke dag de thermostaat op dezelfde temperatuur en kies de temperatuur die comfortabel is voor iedereen die in de woning leeft.
3. Zorg dat de knoppen van alle belangrijke radiatoren volledig opengedraaid zijn.
4. Blijf ventileren, zodanig dat dit tot een gezond binnenklimaat leidt. Heeft u een mechanisch ventilatiesysteem dan betekent dit stand 2 voor de tijd dat u wakker bent en stand 3 wanneer u kookt of doucht.
5. Doe de dingen die u normaal ook doet en probeer zo min mogelijk elektrische apparaten aan te zetten (deze creëren extra warmte).
6. Bepaal na afloop (als u uiteindelijk getest heeft met een aanvoertemperatuur van 50⁰C) of u gedurende deze tijd de woning als comfortabel heeft ervaren en of de temperatuur, zoals deze ingesteld staat op de thermostaat, ook daadwerkelijk behaald is. Zo ja, dan is uw huis zeer waarschijnlijk geschikt voor het toepassen van een warmtepomp. U kan namelijk op een koude dag, met een lage aanvoertemperatuur voor de verwarming, uw woning toch warm krijgen. Is dit niet het geval, dan moet u eerst uw huis beter gaan isoleren en/of lage temperatuur verwarming gaan toepassen.

Met deze test merkt u of uw huis in de toekomst op uw gewenste comfort niveau blijft met een warmtepomp. Blijft het comfortabel in huis dan is uw huis geschikt. Wordt het koud of oncomfortabel? Dan is een warmtepomp op dit moment waarschijnlijk nog niet de beste stap om te nemen. U kan beter eerst iets doen aan de isolatie of het verwarmingssysteem in de woning.