Wilt u uw woning aardgasvrij maken dan bent u ongetwijfeld al de warmtepomp tegengekomen als oplossing. Mensen die nu de overstap maken naar een aardgasvrije woning kiezen vaak voor een buitenlucht of bodem warmtepomp. In dit artikel gaan we dieper in op wat een buitenlucht (of lucht-water) warmtepomp precies is. Wat is het verschil met een lucht-lucht warmtepomp, wanneer kiest u voor hybride of all-electric, wat is het rendement en waar moet mijn woning aan voldoen? Het antwoord op deze en andere vragen leest u dit artikel.

Wat is een buitenlucht warmtepomp?

Een lucht-water warmtepomp (de officiële benaming voor een buitenlucht warmtepomp) is een warmtepompsysteem die de buitenlucht als bron gebruikt. Een zogenaamde ‘buitenunit’, een grote ventilator (vergelijkbaar met een airco-unit), haalt warmte uit de buitenlucht. Via leidingen met een speciaal gas wordt de warmte getransporteerd naar de warmtepomp die binnen in huis staat. De warmtepomp, ook wel binnenunit genoemd, zet het speciale gas onder hoge druk waardoor de temperatuur stijgt naar een maximum van 55⁰C (de temperatuur van warm tapwater). De warmte wordt afgegeven aan het cv-water om de woning mee te verwarmen of wordt opgeslagen in een boilervat voor warm tapwater.

Voor- en nadelen buitenlucht warmtepomp

Het grootste voordeel van een buitenlucht warmtepomp is dat dit de meest goedkope warmtepomp is die uw huis aardgasvrij kan verwarmen. Er zit een flinke subsidie op waardoor de buitenlucht warmtepomp zich snel terugverdient ten opzichte van een cv-ketel. Daarnaast is er ook een hybride buitenlucht warmtepomp die gebruikt kan worden bij iets minder goed geïsoleerde woningen.

 Voordelen lucht-water warmtepomp:

• Besparing op stookkosten
• Verlagen van CO2 uitstoot
• Zowel hybride (in combinatie met cv-ketel) als all-electric
• Geen vergunning nodig
• Ruime subsidie beschikbaar (ca. €3.000)
• Installatie kan binnen een dag
• Mogelijkheid om in de zomer te koelen (airco-functie)

Nadelen lucht-water warmtepomp:

• Actief koelen in de zomer kost elektriciteit
• Minder hoog rendement dan een bodem warmtepomp
• Hogere investering dan cv-ketel
• Woning moet goed geïsoleerd zijn
• Werkt alleen met (deels) lage temperatuur verwarming

Hybride of all-electric?

Zoals ook bij auto’s het geval is kunt u ook een woning hybride verwarmen. U gebruikt dan een warmtepomp als basis en een cv-ketel voor de koude dagen onder het vriespunt en als u een extra stootje nodig heeft om het warm te krijgen. De buitenlucht warmtepomp is een ideale oplossing die een hybride opstelling mogelijk maakt. Het grote voordeel is dat u een kleinere en goedkopere warmtepomp nodig heeft en toch gebruik maakt van het hoge rendement van een warmtepomp.

Voor veel woningeigenaren die een airco-systeem overwegen is de hybride oplossing ook vaak een beter alternatief dan een normaal airco systeem. U maak dan namelijk gebruik van de bestaande cv-installatie en hoeft geen aparte wand- of plafondunit te plaatsen. De koeling én verwarming verloopt via de radiatoren en vloerverwarming. Voorwaarde is wel dat de radiatoren geschikt zijn voor lage temperatuur verwarming.

Kijkt u op tegen de hoge investering van een warmtepomp of vind u het zonde om de (nieuwe) cv-ketel af te schrijven? Kies dan voor een hybride warmtepomp.  De investering voor een hybride oplossing zorgt er toch nog voor dat uw gasverbruik met ongeveer 70% omlaag gaat.

Is uw woning geschikt voor een buitenlucht warmtepomp?

Helaas is niet elk huis geschikt voor een warmtepomp. In een ander artikel op onze kennisbank hebben we al uitgebreid geschreven over de voorwaarden waar een huis aan moet voldoen om met een warmtepomp te kunnen verwarmen. In het kort komt het erop neer dat de woning goed geïsoleerd moet zijn. Denk daarbij aan de standaard die geldt voor woningen gebouwd na 2000. Daarnaast is het belangrijk dat er in de woning een balansventilatiesysteem aanwezig is met warmteterugwinning en de woning (deels) op lage temperatuur verwarmd kan worden.

Als uw woning voldoet aan deze voorwaarden dan heeft u een garantie op een goed werkend systeem met een hoog comfort en lage energierekening.

Hybride buitenlucht warmtepomp

Voor het gebruik van een hybride warmtepomp zijn de voorwaarden minder streng. De woning moet ‘redelijk’ geïsoleerd zijn, maar hoeft niet ‘goed’ geïsoleerd te zijn. De cv-ketel kan namelijk altijd bijspringen. Een woning die gebouwd is na 1990 komt daarom vrijwel altijd in aanmerking. Ook een oudere woning die bij de bouw niet geïsoleerd is, komt in aanmerking als deze woning naderhand extra geïsoleerd is tot een redelijk niveau. Denk bijvoorbeeld aan een oude tussenwoning die naderhand dakisolatie en HR++ glas heeft gekregen. Hoe beter uw huis geïsoleerd is, hoe hoger het rendement zal zijn van uw hybride warmtepomp. Naast isolatie, is het mooi meegenomen als de woning voorzien is van lage temperatuur verwarming. Met laag temperatuur verwarming zal de woning makkelijker en sneller opwarmen, waardoor de cv-ketel minder vaak aan zal staan en waardoor u een hoger rendement uit uw hybride warmtepomp haalt.

Naast een hybride opstelling met een cv-ketel is het ook mogelijk om de hybride warmtepomp te gebruiken in combinatie met stadsverwarming of een aansluiting op het warmtenet. Let wel op dat de cv-ketel niet te oud is. U heeft een hoog rendement (HR107) cv-ketel nodig om de warmtepomp te ondersteunen. 

Is er genoeg plek voor de buitenunit?

De buitenunit is een belangrijk onderdeel van de lucht-warmtepomp. De buitenunit haalt warmte uit de buitenlucht die de warmtepomp omzet in warm water. De meeste mensen zijn bekend met een airco die gebruikt wordt voor koeling. De buitenunit is daarmee vergelijkbaar. Het grote verschil is dat de buitenunit van een warmtepomp aan strengere technische eisen voldoet, waaronder geluidseisen.  De buitenunit zuigt de buitenlucht aan en blaast deze over een warmtewisselaar. Het is daarom belangrijk dat de buitenunit genoeg ruimte heeft om lucht aan te zuigen.

De buitenunit staat idealiter op een plek waar deze geen overlast kan veroorzaken. Veel gehoorde klachten over een buitenlucht warmtepomp gaan over het geluid. Dat is het geluid dat een buitenunit maakt. Een vakkundige installatie en het gebruik van geluiddempende voorzieningen voorkomt dit soort problemen. Daarnaast is het ook belangrijk om de warmtepomp slim in te stellen. Denk bijvoorbeeld aan het moment dat de warmtepomp warm tapwater maakt. Doet u dit midden op de dag wanneer u in de tuin zit te genieten of s ’nachts wanneer u slaapt en er geen erg in heeft? Een goede installateur en goede instellingen zijn dus belangrijk om een goede werking te garanderen.

Lees hier ‘Alles over het geluid van een warmtepomp‘, een ander artikel op onze kennisbank.

Koelen met een buitenlucht warmtepomp

Een buitenlucht warmtepomp kan net als de meeste andere warmtepompen ook koelen. U verhoogt daarmee het comfort in huis tijdens de zomer. Dit gebeurt door de werking van de warmtepomp om te draaien. In plaats van de warmte naar binnen te pompen gebeurt dit nu omgekeerd en pompt u de warmte naar buiten toe.

Actief en passief koelen

Een buitenlucht warmtepomp koelt ‘actief’. Er zijn twee verschillende manieren van koelen, actief en passief. Hoe een warmtepomp koelt, heeft te maken met de koudebron die u gebruikt. Dit kan de buitenlucht, bodem of oppervlaktewater zijn. Wanneer de bron een temperatuur heeft die onder de gewenste binnentemperatuur ligt, spreken we van passief koelen. Dit is het geval bij een bodembron. De temperatuur van de bodem is gedurende het hele jaar ongeveer 10⁰C. We hoeven de warmtepomp dus niet te gebruiken om dit nog verder af te koelen. Een pomp die het koude water door de cv-installatie rondpompt is voldoende. Dat noemen we passief koelen.

Koelen met een warmtepomp betekent een hoger elektriciteitsverbruik. Let op dat u dit niet meerekent in het vergelijken met een cv-ketel.

We hebben het over actief koelen wanneer u bijvoorbeeld de buitenlucht gebruikt om te koelen. De buitenlucht is vaak nog warmer dan de gewenste binnentemperatuur. Als u de buitenlucht dus als bron wilt gebruiken dan moeten we dit eerst omzetten naar een lagere temperatuur. Bijvoorbeeld van 25⁰C naar 18⁰C. Voor dit proces is de compressor in de warmtepomp nodig. De compressor heeft flink wat elektriciteit nodig om de warme lucht af te koelen en om te zetten in koud cv-water. Het energieverbruik is in dat geval veel hoger.

Het rendement van een buitenlucht warmtepomp

Zoals hierboven al beschreven heeft de buitenlucht warmtepomp een minder hoog rendement dan een bodem warmtepomp. Dit komt omdat de buitenlucht in temperatuur varieert gedurende het jaar. In de winter is de buitenlucht ongunstig omdat de warmtepomp meer energie nodig heeft om uit de buitenlucht warmte te halen. Om een goed beeld te krijgen van het effect op het jaarlijkse energiegebruik kijken we daarom naar de COP of SCOP van een warmtepomp.

COP

Als u een warmtepomp aanschaft dan komt u al snel de term COP of SCOP tegen. De Coëfficiënt of Performance (ook wel afgekort COP genoemd) is een getal dat aangeeft hoe efficiënt een warmtepomp werkt. Het geeft de verhouding weer tussen de energie die nodig is om warmte op te pompen uit een bron ten opzichte van de warmte die het systeem produceert. Stel we stoppen 1 kW aan elektriciteit in de warmtepomp en we krijgen daar 4,5 kW aan warmte voor terug. Dat is een rendement van 4,5, oftewel de COP is 4,5. Voor alle warmtepompen die verkocht worden in Nederland en Europa wordt dit getal onderzocht en vermeld in de specificaties van een apparaat.

De COP van een warmtepomp wordt bepaald aan de hand van berekening die rekening houdt met de temperatuur van de buitenlucht en het cv-water. Een gangbare methode is om te rekenen met een buitentemperatuur van 7⁰C en afgifte van 35⁰C (cv-water). Een gemiddelde warmtepomp heeft dan een COP van 5.

SCOP

De S van SCOP staat voor ‘Seasonal’ oftewel seizoensgebonden. Dit betekent dat het rendement over het hele jaar is berekend. Variërende binnen- en buitentemperaturen zijn in dit getal meegenomen. Een buitenlucht warmtepomp heeft over een heel jaar gemeten een SCOP van ongeveer 4,2 wanneer u gebruik maakt van lage temperatuur verwarming. Later rekenen we uit wat dit voor uw energierekening betekent.

Het is belangrijk om uit te zoeken wat de COP is van de warmtepomp die u laat plaatsen in huis. Gelukkig is er voor de leek ook een eenvoudige manier. U kunt namelijk ook naar het energielabel kijken. Een warmtepomp met een A++ of A+++ label is erg gangbaar.

Besparen op de energierekening met een buitenlucht warmtepomp

Een warmtepomp is naast een milieuvriendelijke oplossing ook een investering in een lage energierekening. Een warmtepomp zorgt voor een flinke besparing op uw energierekening. We vergelijken daarom de warmtepomp, cv-ketel en een hybride opstelling en rekenen uit wat de verschillen zijn. Voordat we daaraan beginnen willen we eerst weten hoe de woning er uitziet die we gaan verwarmen.

Voorbeeldwoning:

De cv-ketel van de woningeigenaren Anne en Robin heeft het begeven en ze zijn op zoek naar een nieuwe oplossing. Een milieuvriendelijke oplossing heeft de voorkeur maar ook financieel willen ze er niet op achteruit gaan. Anne en Robin wonen in een hoekwoning uit 2001 met hun 2 kinderen van 8 en 10 jaar oud. Met hun oude ketel verbruikte ze in totaal 1.210 m³ gas per jaar. De woning heeft daarnaast de volgende kenmerken:

• Het woonoppervlak van de woning is 130 m², verdeelt over 3 woonlagen
• De woning is goed geïsoleerd met dak, vloer en muurisolatie met een isolatiewaarde van 2,5 (Rc-waarde) Daarnaast is de woning voorzien van HR glas
• Het ventilatiesysteem is een balansventilatie met warmteterugwinning
• Het gasverbruik voor warm verwarming: 1.000 m³ gas
• Het gasverbruik voor warm tapwater: 210 m³ gas
• Koken wordt gedaan op een inductiekookplaat
• De woning wordt met vloerverwarming op de begane grond en met radiatoren (geschikt voor lage temperatuur) op de 2 bovenliggende verdiepingen verwarmd.

Optie 1. Een nieuwe HR-ketel

In dit voorbeeld gaan we uit van verwarming met de nieuwste hoog rendement cv-ketel die voldoet aan de laatste eisen. De cv-ketel verwarmt de woning en maakt warm water. De kosten voor installatie en aanschaf komen uit op een totaalbedrag van €2.250 (prijspeil januari 2024). Voor het gasverbruik voor verwarming en warm water is in totaal 1.210 m³ gas per jaar nodig. Dat komt neer op een bedrag van €1.570 per jaar (€1,30 per m³, prijspeil januari 2024).

De cv-ketel is relatief goedkoop in de aanschaf maar is aanzienlijk duurder in het energieverbruik. Om een eerlijk vergelijk te maken kijken we daarom naar de kosten over de gehele levensduur van de cv-ketel. Daarbij houden we rekening met inflatie en prijsstijgingen voor gas en elektriciteit (in het geval van de warmtepomp).

De cv-ketel heeft een levensduur van ongeveer 15 jaar. Als we kijken naar de afgelopen decennia dan zien we dat de prijs voor gas flink op en neer ging. Voor de komende jaren zal dit niet anders zijn. Kijkend naar het verleden en de toekomst dan is een jaarlijkse prijsstijging van 3% niet te optimistisch. Dat betekent dat u voor de gasrekening over 15 jaar (in 2038) €2.450 betaalt. En als we alle tussenliggende jaren erbij optellen komen we uit op een bedrag van €31.700.

Samengevat kost een cv-ketel over een periode van 15 jaar:

• €2.450
• €31.700

= €34.150

Optie 2. Een hybride warmtepomp

Naast een nieuwe cv-ketel gaan we ook een hybride warmtepomp plaatsen. De warmtepomp neemt 75% van de verwarming van de woning over. De warmtepomp verwarmt de woning voor een groot gedeelte en wordt tijdens koude dagen bijgestaan door een cv-ketel. De cv-ketel zorgt daarnaast ook voor al het benodigde warme tapwater. De aanschafkosten voor de warmtepomp (€4.750) en cv-ketel (€2.250) komt uit op een totaalbedrag van €7.000 (prijspeil januari 2024). Voor de warmtepomp krijgt u van de overheid een subsidie van ongeveer €2.500, die is meegenomen.

Kijken we naar naar het energieverbruik per jaar dan moeten we naar het elektriciteits- en gasverbruik kijken. Daarnaast is een m³ gas moeilijk te vergelijk met een kWh elektriciteit dus daar is een omrekening voor nodig. Het gasverbruik voor verwarming is aanzienlijk vermindert (van 1.000 m³ naar 250 m³ gas) en komt daarmee inclusief warm tapwater (210m³) uit op een verbruik van 460 m³ gas per jaar. Een aanzienlijke vermindering van het gasverbruik dus. De totale kosten voor gas komen daarmee uit op een bedrag van ca. €600 per jaar (€1,30 per m³, prijspeil januari 2024).

De warmtepomp heeft bij een hybride opstelling een hoog rendement. Onder het vriespunt, wanneer het rendement (COP) laag is, gebruikt u namelijk de cv-ketel voor verwarming van de woning. De warmtepomp gebruikt per jaar 1.553 kWh aan elektriciteit. Dat komt uit op een bedrag van €545 per jaar (€0,35 per kWh, prijspeil januari 2024). In totaal komen we daarmee uit op een bedrag van €1.150 per jaar. Dit bedrag is voor het verwarmen van uw huis en warm tapwatergebruik. Dit betekent een verlaging van de vaste lasten met een bedrag van ruim €430 per jaar.

Samengevat kost een hybride warmtepomp met cv-ketel over een periode van 15 jaar:

• €7.000 (hybride warmtepomp en cv-ketel)
• €22.185 (energiekosten over 15 jaar incl. inflatie en prijsstijging)

= €29.185

Daarmee is de hybride warmtepomp over een periode van 15 jaar ongeveer €5.000 goedkoper dan wanneer u alleen een cv-ketel gebruikt.

Wilt u naast verwarmen ook warm water maken met een hybride warmtepomp? Ook dat kan met een hybride warmtepomp! 

Optie 3. Een all-electric buitenlucht warmtepomp

In deze berekening gaan we de woning aardgasvrij maken. Anne en Robin koken al elektrisch dus zodra de cv-ketel eruit is, zijn ze aardgasvrij. We gaan daarvoor een all-electric warmtepomp gebruiken. De warmtepomp neemt 100% van het vermogen voor verwarmen voor zijn rekening en zorgt daarnaast ook voor warm tapwater. Naast de warmtepomp hebben we ook een boilervat nodig waar we het warm tapwater in kunnen opslaan. De aanschafkosten voor de warmtepomp met 200 liter boilervat komt uit op een bedrag van ongeveer €9.000 inclusief subsidie (prijspeil januari 2024). Uiteraard zitten hier ook de installatiekosten bij opgeteld.

De warmtepomp gebruikt per jaar 2.753 kWh aan elektriciteit. Dat komt uit op een bedrag van €965 per jaar (€0,35 per kWh, prijspeil januari 2024). Dit bedrag is voor het verwarmen van uw huis en warm tapwatergebruik. Dit betekent een verlaging van de vaste lasten met een bedrag van ca. €600 per jaar.

Er gebeurt daarnaast nog iets interessants, de gasaansluiting wordt weggehaald. Dit betekent dat de kosten voor netbeheer voor gas komen te vervallen. Robin en Anne betalen jaarlijks ongeveer €260 voor de aansluiting op het gasnetwerk. Deze besparing kunnen we er dus bij optellen. In totaal is de besparing op de energierekening €860 per jaar.

Samengevat kost een all-electric warmtepomp over een periode van 15 jaar:

• €9.000 (volledige warmtepomp)
• €18.000 (energiekosten)
• – €3.900 (besparing op netbeheerskosten)

= €23.000

Dat is een forse besparing in vergelijking met een cv-ketel. Het verschil is ca. €11.100!

Heeft u een all-electric warmtepomp waarmee u volledig elektrisch verwarmt én u kookt elektrisch dan kunt u volledig van het gas af! De jaarlijkse kosten voor vastrecht komen te vervallen en daarmee is een all-electric buitenlucht warmtepomp terugverdiend in 10 jaar!

Terugverdientijd en financieel rendement

Zo ziet u dat investeren in een buitenlucht warmtepomp een slimme investering is voor uw portemonnee en het milieu. Nu de spaarrente bij de bank bijna op 0% staat is een investering in een warmtepomp een goede investering met een rendement van 2% tot 3,5% per jaar.

	Investering	Kosten 15 jaar	Besparing energierekening	Terugverdientijd*	Rendement
Cv-ketel	€2.250	€34.150	€0	N.v.t	N.v.t
Hybride warmtepomp	€7.000	€29.185	€430	16 jaar	1,3%
All-electric warmtepomp	€9.000	€23.000	€860	10 jaar	2%

Effect woningwaarde en hypotheekrente

Een woning die (deels) aardgasvrij met een warmtepomp verwarmd wordt is energiezuinig en heeft minder vaste lasten. Tegenwoordig zijn banken zich daar ook bewust van en proberen daarom woningeigenaren te stimuleren om te investeren in energiebesparende maatregelen. Dat betekent dat banken eerder een hypotheek geven voor een woning met lage vaste lasten en die een goed energielabel hebben. In sommige gevallen kan dit zelfs een aantrekkelijke rentekorting op uw hypotheek opleveren.

Met dit in het achterhoofd, is het als huizenzoeker ook logisch om een woning te kopen die aardgasvrij is en een goed energielabel heeft. De woningwaarde gaat dus flink omhoog. In verschillende onderzoeken is er dan ook gebleken dat elke labelstap op het energielabel gelijk staat aan ongeveer 1,5% meer woningwaarde.